Werknemers die een mandaat of ambt van burgemeester, schepen, voorzitter of lid van een bureau van een districtsraad of voorzitter van een OCMW uitoefenen, kunnen kiezen tussen twee mogelijkheden:

Ofwel maken zij gebruik van het recht om hun arbeidsprestaties te verminderen met maximaal twee arbeidsdagen per week om hun mandaat of ambt uit te oefenen. Deze twee afwezigheidsdagen geven géén recht op loon.^[633]
Ofwel schorsen zij de uitvoering van de arbeidsovereenkomst volledig tijdens de periode van de uitoefening van hun mandaat of ambt. Zij kunnen meerdere keren beroep doen op dit schorsingsrecht tijdens de uitoefening van hun mandaat. Elke schorsingsperiode moet telkens minstens twaalf maanden duren. Het is niet vereist dat de verschillende periodes elkaar zonder werkhervatting opvolgen. Er is geen recht op loon tijdens de schorsingsperiode.
Dit tweede recht kan alleen maar toegestaan worden voor de uitoefening van één mandaat of ambt. Neemt de werknemer nadien nog eens een mandaat of ambt op dan kan hij dit recht niet meer toepassen.^[634]

De concrete modaliteiten voor de opname van het politiek verlof door lokale mandatarissen werden vastgelegd bij KB van 5 april 2001.^[635]

Vooreerst moet de werknemer die gebruik wil maken van zijn recht op politiek verlof het bewijs leveren dat hij een lokaal mandaat uitvoert of zal uitvoeren.
De werknemer die zijn arbeidsovereenkomst gedeeltelijk wil schorsen, moet de werkgever op de hoogte brengen ten laatste de woensdag van de week voorafgaand aan de geplande afwezigheidsdag. Als dit wegens overmacht niet meer kan, moet dit zo snel mogelijk gebeuren.
De werknemer die zijn arbeidsovereenkomst volledig wil schorsen, moet zijn werkgever schriftelijk verwittigen van de begindatum en de duur van de schorsing. Dit moet volgens het KB gebeuren ten laatste op de datum waarop de schorsing begint te lopen.

Op te merken valt dat voor het politiek verlof voor uitvoerende mandaten of ambten, de grootte van de gemeente of stad geen enkele rol meer speelt.^[636] Het kan gebeuren dat een werknemer verschillende uitvoerende mandaten cumuleert of een uitvoerend mandaat combineert met een mandaat als lid van een raad. In de huidige wetgeving is er echter geen beperking meer opgenomen in het cumuleren van politiek verlof voor verschillende mandaten.^[637]

Sinds 24 juli 2023 is het recht op politiek verlof uitgebreid voor werknemers die het ambt van burgemeester uitoefenen. [638] Wanneer zich een noodsituatie voordoet als gevolg waarvan de buitengewone en aanhoudende beschikbaarheid van de werknemer in zijn hoedanigheid van burgemeester onontbeerlijk is, heeft de werknemer-burgemeester bovenop het gewone politiek verlof recht om van het werk afwezig te zijn:

gedurende ten hoogste het aantal arbeidsdagen waarin zijn arbeidsregeling voorziet en waarvoor hij geen politiek verlof “gedeeltelijke schorsing” opneemt (d.w.z. maximaal 2 arbeidsdagen per week);
en dat zolang de noodsituatie duurt.

Voor de toepassing van dit bijkomend recht wordt onder noodsituatie verstaan: elke gebeurtenis die schadelijke gevolgen voor het maatschappelijke leven in de betrokken gemeente of stad veroorzaakt of kan veroorzaken, zoals een ernstige verstoring van de openbare veiligheid, een ernstige bedreiging ten opzichte van het leven of de gezondheid van personen en/of ten opzichte van belangrijke materiële belangen.