Een tweede verplichting van de werknemer bij arbeidsongeschiktheid is het voorleggen van een geneeskundig getuigschrift aan de werkgever. [139]
4.2.2.1 Medisch attest
Het duidelijkste en eenvoudigste bewijsmiddel is natuurlijk het geneeskundig getuigschrift (medisch attest). Dit getuigschrift moet alleen afgeleverd worden als een cao of het arbeidsreglement het voorschrijft of als de werkgever erom vraagt. [140] In bijna alle arbeidsreglementen is dergelijke verplichting opgenomen.
Als de cao of het arbeidsreglement geen andere termijn voorschrijven, moet het attest afgegeven of opgestuurd worden (postdatum telt) binnen de twee dagen vanaf de dag van de ongeschiktheid of vanaf de dag dat de werkgever erom vraagt. [141] Het gaat hier om twee werkdagen en in het arbeidsrecht zijn alle dagen werkdagen, behalve zon- en feestdagen. [142]
Enkel wanneer de werknemer overmacht bewijst, wordt aanvaard dat hij het later mag afleveren. Zo aanvaardde het Arbeidshof van Luik dat een werknemer die vrijgezel was en in een erg ziekelijke toestand werd opgenomen in een ziekenhuis niet verweten mocht worden dat hij het attest niet binnen de twee werkdagen aan de onderneming bezorgd had aangezien uit de feiten bleek dat hij enkele dagen in de absolute onmogelijkheid was om te voldoen aan zijn verplichtingen. [143] Overmacht bij het laattijdig bezorgen van medische attesten werd door arbeidsgerechten ook aanvaard in het geval dat de behandelende arts van de werknemer zelf opgenomen was in het ziekenhuis [144] en bij een goed opgevolgde doktersstaking waarbij alleen voorzien was in wachtdiensten voor dringende medische zorgen met uitsluiting van de aflevering van medische attesten. [145]
Het attest hoeft niet aangetekend te worden verstuurd. [146] De werknemer mag het ook door een collega laten afgeven of per gewone post versturen. Bij betwisting zal de werknemer wel moeten bewijzen dat het getuigschrift overhandigd werd. Dit bewijs mag met alle middelen van recht worden geleverd. [147]
Mag de overhandiging ook via elektronische weg gebeuren? Zo had een werknemer zijn werkgever een fax gestuurd met het medisch attest en het originele document per gewone post opgestuurd. De werkgever ontkende het document per post ontvangen te hebben en beweerde dat de fax geen geldige overhandiging was in de zin van artikel 31. Het Arbeidshof van Brussel kwam tot de vaststelling dat de terminologie ‘voorleggen’, ‘opzenden’ en ‘afgeven’ in artikel 31 er niet op wijst dat het bedoelde document een origineel document moet zijn en dat een fax een gelijkaardig middel, maar wel sneller dan de post, is waardoor het versturen van een medisch attest per fax voldoet aan de vereiste van artikel 31. [148] Meer nog, het hof stelt dat het overmaken van documenten per fax niet meer weg te denken in is de maatschappelijke evolutie van de communicatiemiddelen.
Volgens ons is deze redenering dus ook toe te passen op het per e-mail versturen van ingescande documenten. Zo kan een doktersattest ook geldig per WhatsApp overgemaakt worden aan de werkgever. [149]
Het attest moet, volgens de uitdrukkelijke wettekst, worden bezorgd aan de werkgever. Dat betekent dat men de werknemer niet geldig kan verplichten het attest bv. naar een controlearts te sturen. [150]Het bezorgen van een attest kan ook verplicht zijn bij verlenging van de arbeidsongeschiktheid. De wet maakt immers geen onderscheid. Zo moet naast de verwittiging over de verlenging, ook het voorleggen van het attest worden herhaald. Dit laatste uiteraard slechts voor zover de cao of het arbeidsreglement dit voorschrijven of als de werkgever erom vraagt. Dezelfde termijnen zijn van toepassing. [151]
Het attest dat de werknemer dient te bezorgen, moet een aantal gegevens bevatten. Naast de identiteit van de werknemer en van de opsteller vermeldt het attest dat de werknemer arbeidsongeschikt is, de waarschijnlijke duur ervan en of de werknemer zijn verblijfplaats al dan niet mag verlaten (met het oog op de controle). [152] Ook de datum en de ondertekening door de opsteller zijn nodig. Bij herval is het raadzaam ook te vermelden of de ongeschiktheid wordt veroorzaakt door een andere ziekte of ongeval. [153]
Het medisch attest wordt normaal opgesteld door een arts. In voorkomend geval zou ook een tandarts binnen de grenzen van zijn bevoegdheid een geneeskundig attest mogen opmaken. [154] Verpleegkundigen en apothekers mogen dat echter niet. De werknemer kan ook geen beroep doen op de preventieadviseur-arbeidsarts. [155] Ook de adviserende artsen van de ziekenfondsen of de Hulpkas voor Ziekteverzekering mogen dergelijke attesten niet opmaken omdat dit onverenigbaar is met hun opdracht.
Het getuigschrift kan ook opgesteld worden door een buitenlandse arts, bv. wanneer de werknemer zich tijdens zijn vakantie in het buitenland bevindt. De wijze van mededeling en het bewijs van de arbeidsongeschiktheid moet het de werkgever wel mogelijk maken om zich te vergewissen van de inhoud van de mededeling en de bewijskracht. Het toesturen van een uitsluitend in het Turks opgesteld stuk, vermoedelijk vanuit Turkije, voldoet hier bv. volgens de Gentse arbeidsrechtbank niet aan. [156]
4.2.2.2 Afschaffing medisch attest voor de eerste ziektedag
Sinds 28 november 2022 is de werknemer er driemaal per kalenderjaar niet toe gehouden een geneeskundig getuigschrift voor te leggen voor de eerste dag arbeidsongeschiktheid. [157] Die regel geldt zowel voor een arbeidsongeschiktheid van één dag, als voor de eerste dag ziekte van een langere periode van arbeidsongeschiktheid.
De ondernemingen die minder dan 50 werknemers tewerkstellen op 1 januari van het kalenderjaar waarin de arbeidsongeschiktheid zich voordoet, kunnen echter afwijken van die nieuwe regeling door middel van een collectieve arbeidsovereenkomst of het arbeidsreglement. [158] Als een cao of het arbeidsreglement daarin voorziet, zal in die ondernemingen dus ook voor de eerste ziektedag een medisch attest verplicht blijven. Ook als de werknemer is vrijgesteld van het afleveren van een medisch attest voor de eerste dag ziekte, blijft de plicht bestaan om onmiddellijk de werkgever op de hoogte te brengen van de arbeidsongeschiktheid. De werkgever blijft op deze dagen van arbeidsongeschiktheid waarvoor geen attest vereist is, eveneens zijn controlerecht behouden. [159] Om die controle mogelijk te maken is de werknemer verplicht mee te delen op welk adres hij zal verblijven tijdens die eerste dag van arbeidsongeschiktheid, tenzij dat adres overeenstemt met zijn gewoonlijke verblijfplaats die bij de werkgever gekend is. [160]
4.2.2.3 Sancties
Het onrechtmatig laattijdig bezorgen van het attest heeft volgens artikel 31, § 3/1 AOW loonverlies tot gevolg voor de dagen van arbeidsongeschiktheid die de voorlegging van het attest voorafgaan. Dat geldt des te meer wanneer de werknemer helemaal géén getuigschrift indient. [161]
Zijn andere sancties mogelijk tegen de arbeidsongeschikte werknemer die niet tijdig een medisch attest aflevert? De rechtspraak is hier eerder terughoudend en aanvaardt meestal niet dat het louter met vertraging bezorgen van het attest een dringende reden in hoofde van de werknemer uitmaakt. [162]
Ook het vaststellen van een contractbreuk vanwege de werknemer wordt niet zomaar aanvaard. [163] Deze terughoudendheid is uiteraard nog groter wanneer het gaat om de verlenging van een ongeschiktheidsperiode. [164] Vooraleer de werkgever een werknemer als ontslagnemend beschouwt, zou hij eerst inlichtingen moeten inwinnen en de werknemer eventueel aanmanen. [165]
Het feit dat een werkneemster tien dagen haar afwezigheid niet verantwoordt door het bezorgen van een medisch attest, terwijl ze hiervoor aangetekend in gebreke gesteld werd door de werkgever, werd echter wel aanvaard als een dringende reden voor ontslag. [166] In dezelfde zin werd geoordeeld over een chauffeur voor just-in-time-leveringen die opgenomen was in een ziekenhuis en waarbij de werkgever drie aangetekende ingebrekestellingen verstuurde die door de werknemer niet werden afgehaald. [167]
De bepaling in een arbeidsreglement dat de tekortkoming aan de verplichting om een geneeskundig getuigschrift voor te leggen de arbeidsovereenkomst beëindigt, is nietig. [168] Anderzijds is de tekortkoming aan die verplichting wel een fout van de werknemer. Als de werkgever om die reden toch tot ontslag overgaat, is het geen willekeurig ontslag. [169]