4.3.4.1 Principes
Het Vlaams Taaldecreet is van toepassing op de natuurlijke persoon of rechtspersonen met of zonder handels- of industriële finaliteit, die een exploitatiezetel hebben in het Nederlandse taalgebied, met uitzondering van de faciliteitengemeenten. [927]
Niet geheel duidelijk zijn de gevolgen van een verhuis van de exploitatiezetel naar een ander taalgebied:
- Enerzijds werd geoordeeld dat de taal waarin een stuk moet worden opgesteld, wordt bepaald door de regio waarin de exploitatiezetel gelegen is op het moment waarop het document wordt opgemaakt, ook wanneer de exploitatiezetel nadien naar een andere regio wordt overgeplaatst. Bijgevolg blijft een concurrentiebeding dat geldig in het Frans werd opgesteld bij de aanwerving, geldig, ook al is de onderneming ondertussen verhuisd naar het Nederlandse taalgebied. [928]
- Anderzijds werd gesteld dat, nu het Vlaams Taaldecreet zelf geen regeling voorziet voor het lot van documenten in geval van verhuis van de exploitatiezetel van het ene taalgebied naar het andere, de werkgever die zich komt vestigen in het Nederlandse taalgebied, de gebruikte documenten in het Nederlands moet opstellen. Documenten opgesteld in een andere taal zijn nietig, ook al waren ze voor de verhuis naar het Nederlandse taalgebied wel geldig afgesloten. [929]
- Het Vlaams Taaldecreet wordt tevens van toepassing op werknemers die als gevolg van een overdracht van onderneming van een Franstalige naar een Nederlandstalige exploitatiezetel transfereren; de in het Frans opgestelde stukken zullen na de overdracht bijgevolg niet langer tegenstelbaar zijn. [930]
Dit decreet verplicht de werkgever tot het gebruik van het Nederlands als taal voor de sociale betrekkingen tussen werkgevers en werknemers, net als voor de wettelijk voorgeschreven akten en bescheiden. [931] Veelal wordt aangenomen dat het Vlaams Taaldecreet geen verplichtingen bevat voor de werknemers zelf. [932] Toch wordt soms een meer genuanceerde houding ingenomen. [933]
Het decreet geldt ten aanzien van elke werknemer verbonden aan een exploitatiezetel gevestigd in het Nederlandse taalgebied. De regels gelden ook wanneer de werknemer in Wallonië werkt [934] en het Nederlands niet beheerst. [935] Worden in dit verband gelijkgesteld met werknemers: de personen die anders dan krachtens een arbeidsovereenkomst arbeid verrichten onder het gezag van een ander persoon (stagiairs, statutair overheidspersoneel, vrijwilligers, …). De personen die deze met werknemers gelijkgestelde personen tewerkstellen, worden in deze context op hun beurt met werkgevers gelijkgesteld. [936]
Tot de sociale betrekkingen horen zowel de mondelinge als de schriftelijke, individuele en collectieve contacten tussen werkgevers en werknemers die verband houden met de tewerkstelling. [937]
De ‘sociale betrekkingen’ tussen werkgevers en werknemers omvatten o.m.: [938]
- alle betrekkingen tussen de werkgevers en de werknemers die op het vlak van de onderneming plaatsvinden in de vorm van bevelen, mededelingen, publicaties, dienstvergaderingen of personeelsvergaderingen, sociale dienst, arbeidsgeneeskundige dienst, maatschappelijke werken, vervolmakingscyclussen, disciplinaire procedure, onthaal en andere;
- de betrekkingen die op het vlak van de onderneming plaatsvinden in de ondernemingsraad, het comité voor veiligheid, gezondheid en verfraaiing van de werkplaats, of tussen de werkgever en de syndicale afvaardiging, alsmede in of met elk ander orgaan dat tot institutionalisatie van die betrekkingen bij wet of collectief overleg zou worden opgericht;
- alle werkaanbiedingen, in welke vorm ook, uitgaande van de werkgever teneinde de werknemer te werven;
- alle betrekkingen tussen werkgevers en de sollicitanten, voorafgaande aan het arbeidscontract en de eigenlijke tewerkstelling, ongeacht het feit of er al dan niet een arbeidscontract tot stand komt.
Zo vallen onder het Vlaams Taaldecreet: computerprogramma’s, [939] communicatie via e-mail en intranet, [940] exitgesprekken, [941] interne bedrijfsregels (bv. verkoopprocedures), [942] veiligheidsvoorschriften, [943] een schriftelijke conventionele schorsing van de arbeidsovereenkomst. [944] Hoewel in principe ook de mondelinge contacten tussen werkgever en werknemer onder het decreet vallen, aanvaardt bepaalde rechtspraak toch (hetgeen betwistbaar is) dat, anders dan voor de formele contacten, voor de ‘dagelijkse’ contacten tussen werkgever en werknemer rechtsgeldig een andere taal dan het Nederlands kan gebruikt worden. [945]
Naast alle wettelijk voorgeschreven akten en bescheiden moeten ook alle documenten die bestemd zijn voor het personeel door de werkgever in het Nederlands worden opgesteld. Dus ook onder meer individuele overeenkomsten, opzeggingsbrieven en ontslagbrieven wegens dringende reden. Zelfs de dading die wordt opgemaakt na verbreking van de arbeidsovereenkomst, valt onder het Vlaams Taaldecreet. [946] Hetzelfde geldt voor de schriftelijke bevestiging van een mondelinge beëindiging in onderling akkoord. [947]
4.3.4.2 Vertaling
Zo de samenstelling van het personeel zulks rechtvaardigt en op eenparige aanvraag van de werknemersleden van de ondernemingsraad, of bij ontstentenis van een ondernemingsraad op eenparige aanvraag van de vakbondsafvaardiging, of bij ontstentenis van beide op verzoek van een afgevaardigde van een representatieve vakorganisatie, dient de werkgever bij de berichten, mededelingen, akten, getuigschriften en formulieren bestemd voor het personeel, een vertaling te voegen in een of meer talen. Een regeling in deze zin geldt voor één jaar en dient op straffe van nietigheid, schriftelijk gesteld; ze moet binnen de maand door de werkgever aan de arbeidsinspectie worden meegedeeld. [948]
Als gevolg van het arrest Las van het Europees Hof van Justitie [949] werd het Vlaamse Taaldecreet aangepast, zodat in gevallen met een grensoverschrijdend karakter voor de individuele arbeidsovereenkomst bijkomend een rechtsgeldige versie kan worden opgemaakt in een van volgende door alle betrokken partijen begrepen talen:
- een officiële taal van de Europese Unie;
- een officiële taal van een van de lidstaten van de Europese Economische Ruimte, maar die geen lid zijn van de Europese Unie. [950]
De mogelijkheid is van toepassing indien de werknemer zich in een van onderstaande gevallen bevindt:
- hij heeft zijn woonplaats op het grondgebied van een van de andere lidstaten van de Europese Unie of een van de lidstaten van de Europese Economische Ruimte;
- hij heeft zijn woonplaats op het Belgische grondgebied en heeft gebruikgemaakt van zijn recht op vrij verkeer van werknemers of van de vrijheid van vestiging, zoals gewaarborgd door artikel 45 en 49 VWEU en door EU-Verordening nr. 492/2011;
- hij valt onder het vrij verkeer van werknemers op grond van een internationaal of supranationaal verdrag. [951]
Als er een verschil bestaat tussen de Nederlandstalige versie en de anderstalige versie van een document, heeft de Nederlandstalige versie van het document voorrang. [952] Niettemin zal het Hof van Justitie wellicht niet aanvaarden dat een werknemer in een grensoverschrijdende situatie wordt afgescheept met een foutieve vertaling waarop de Nederlandstalige versie voorrang heeft. Ook de beperking tot het recht op een vertaling van uitsluitend de individuele arbeidsovereenkomst lijkt moeilijk verenigbaar met de bescherming van de werknemers binnen het vrij verkeer van werknemers.
4.3.4.3 Sancties
Strijdigheid van stukken of handelingen met het Vlaams Taaldecreet wordt genadeloos gesanctioneerd: ze worden geacht vanaf hun ontstaan behept te zijn met een absolute nietigheid. De nietigheid kan ambtshalve door de rechter vastgesteld worden. [953]
Deze nietigheid kan evenwel geen nadeel berokkenen aan de werknemer. [954] Hij kan beroep doen op voor hem voordelige bedingen van een nietig document, terwijl hij zich op de nietigheid kan beroepen voor de bedingen die in zijn nadeel zijn. De mogelijkheid tot selectief gebruik van nietige clausules heeft evenwel zijn grenzen: de keuze om een beding al dan niet in te roepen, slaat steeds op het beding of het overeengekomen systeem als geheel. [955]
Niet alleen de vorm, maar ook de inhoud van de rechtshandeling zelf, zal nietig zijn. [956] Zodoende zal het inroepen van een impliciet ontslag [957] of van een dringende reden [958] in hoofde van de werknemer geacht worden nooit gebeurd te zijn, wanneer de werkgever zich bediende van het Frans. Ook zal bij een opzegging in een verkeerde taal naast de opzegbrief, eveneens de opzeg en zelfs het ontslag voor niet bestaande worden gehouden. Omstreden is de vraag of de werknemer bij een ten onrechte niet in het Nederlands gestelde ontslaghandeling van de werkgever automatisch gerechtigd is op een verbrekingsvergoeding. Volgens een eerste strekking kan de nietigheid geen nadeel berokkenen aan de werknemer, zodat hij aanspraak zal kunnen maken op een verbrekingsvergoeding. [959] Een andere strekking wijst erop dat het blijven voortbestaan van de arbeidsovereenkomst bezwaarlijk als een nadeel kan worden gekwalificeerd. De werknemer zal zich dan ook slechts op een verbreking door de werkgever kunnen beroepen als hij het bestaan kan aantonen van afzonderlijke, in de juiste taal gestelde verbrekingshandelingen (bv. afgifte werkloosheidsformulier met vermelding van een relevante reden voor de beëindiging van de arbeidsovereenkomst [960]). [961]
De nietigheid van stukken kan worden opgeheven door de vervanging van de betrokken stukken. De opheffing van de nietigheid heeft slechts uitwerking vanaf de dag van de vervanging. [962] Gaat het om overeenkomsten, dan zal daarvoor het akkoord van de werknemer vereist zijn. [963] Aangezien de vervanging geen terugwerkende kracht heeft, zal ze bv. weinig zin hebben bij ontslag. [964]